Πρόληψη και καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και της διάδοσης όπλων μαζικής καταστροφής

Η διεθνής αντιμετώπιση

Η πρόληψη και η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (ΚΞΧ/ΧΤ), διεθνώς γνωστή υπό τους όρους anti-money laundering, combating terrorism financing (AML/CFT) συνιστά προτεραιότητα της παγκόσμιας κοινότητας, η οποία επιτυγχάνεται με την υιοθέτηση αυστηρών κανόνων, καθώς και διεθνών προτύπων και συστάσεων. Οι σχετικοί κανόνες και συστάσεις αναπροσαρμόζονται, ώστε να αντιμετωπίζονται οι κίνδυνοι από τη χρήση της προηγμένης τεχνολογίας και των διαρκώς επικαιροποιημένων μεθόδων από τους εγκληματίες, καθώς και τον παγκοσμιοποιημένο χαρακτήρα των τρομοκρατικών οργανώσεων.

Οι δεσμοί μεταξύ τρομοκρατικών ομάδων και διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος έχουν αποτυπωθεί σε εκθέσεις των Ηνωμένων Εθνών, της Interpol, της  Europol και  σε αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τις απειλές κατά της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας που προκαλούνται από τρομοκρατικές ενέργειες.

Οι πρωτοβουλίες της ΕΕ

Στον ευρωπαϊκό χώρο, η υιοθέτηση ρυθμιστικών κανόνων και η αποτελεσματική εφαρμογή τους είναι καθοριστικής σημασίας, λαμβάνοντας υπόψη και τη μεγαλύτερη ενοποίηση των χρηματοοικονομικών ροών στην εσωτερική αγορά. Άλλωστε, οι τρομοκρατικές επιθέσεις σε ευρωπαϊκές πόλεις ανέδειξαν το γεγονός ότι οι τρομοκρατικές ομάδες αξιοποιούν σύγχρονες τεχνολογικές υπηρεσίες για τη χρηματοδότηση των δράσεών τους, καθώς τα εναλλακτικά χρηματοπιστωτικά συστήματα παραμένουν ένα περίπλοκο πεδίο δραστηριοποίησης εκτός νομοθετικής ρύθμισης.
Εντός αυτού του πλαισίου, η ΕΕ προχώρησε στη διαμόρφωση και επικαιροποίηση αυστηρών κανόνων στους τομείς, κυρίως με την υιοθέτηση των Οδηγιών 2015/849 (ΕΕ)  και 2018/843 (ΕΕ) . Η πρόληψη και η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας παραμένουν υψηλή προτεραιότητα για την ΕΕ, όπως αυτό, ενδεικτικά, αποτυπώνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με σχέδιο δράσης για ολοκληρωμένη ενωσιακή πολιτική με σκοπό την πρόληψη της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (2020/C 164/06) , στα συμπεράσματα του Συμβουλίου με αποκλειστικό αντικείμενο την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας του Νοεμβρίου του 2020 , αλλά και στο στρατηγικό θεματολόγιο της ΕΕ για την περίοδο 2019-2024  Η νέα AML μεταρρυθμιστική δέσμη μέτρων που έχει  αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της Επιτροπής: https://ec.europa.eu/info/publications/210720-anti-money-laundering-countering-financing-terrorism_en#regulation, στοχεύει στην ενίσχυση του πλαισίου πρόληψης και καταπολέμησης ΞΧ/ΧΤ, στην αποτελεσματική και ομοιογενή άσκηση εποπτείας, στην  ενίσχυση συνεργασίας και ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των Μονάδων Χρηματοοικονομικών Πληροφοριών. 

Η αποτελεσματική εφαρμογή του συστήματος καταπολέμησης ΚΞΧ/ΧΤ αποτελεί προτεραιότητα,  δεδομένης της εξελισσόμενης φύσης και του πολυδιάστατου χαρακτήρα των απειλών και των ευπαθειών τόσο του ενωσιακού όσο και των εθνικών συστημάτων πρόληψης και καταστολής. 

Η θέση της Ελλάδας

Η Ελλάδα ως κράτος μέλος της ΕΕ έχει ενσωματώσει τις σχετικές Ευρωπαϊκές Οδηγίες (4AMLD/ Οδηγία 2015/849, 5AMLD/2018/843 & άρθρο 3 της Οδηγίας 2177/2019).  Η βάση του ισχύοντος ελληνικού θεσμικού πλαισίου είναι ο ν. 4557/2018 (Α’ 139) , όπως τροποποιήθηκε ιδίως με το ν. 4734/2020 (Α’ 196)  και τον ν.4816/2021 με την ενσωμάτωση της 2018/1673.

Με τις διατάξεις του ν.4557/2018 έγινε η ενσωμάτωση  στην ελληνική  νομοθεσία   της  Οδηγίας  2015/849/ΕΕ  του  Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ης Μαΐου 2015 «σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας» και μερική ενσωμάτωση της τροποποιητικής οδηγίας 2018/843.

Με τις διατάξεις του ν. 4734/2020 έγινε πλήρης ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία α) της Οδηγίας 2018/843/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ης Μαΐου 2018 «για την τροποποίηση της Οδηγίας (ΕΕ) 2015/849 σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοπιστωτικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας, και για την τροποποίηση των οδηγιών 2009/138/ΕΚ και 2013/36/ΕΕ» και β) του τρίτου άρθρου της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/2177/ ΕΚ  του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 18ης Δεκεμβρίου 2019 «για την τροποποίηση της οδηγίας 2009/138/ΕΚ σχετικά με την ανάληψη και την άσκηση δραστηριοτήτων ασφάλισης και αντασφάλισης (Φερεγγυότητα II), της οδηγίας 2014/65/ΕΕ για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων και της οδηγίας (ΕΕ) 2015/849 σχετικά με την πρόληψη της χρησιμοποίησης του χρηματοοικονομικού συστήματος για τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες ή για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας». 

Με τον ν.4816/2016 έγινε ενσωμάτωση στην ελληνική έννομη τάξη της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/1673 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2018, σχετικά με την «καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες μέσω του ποινικού δικαίου, επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης και άλλες επείγουσες διατάξεις».

Προς την κατεύθυνση της εναρμόνισής της με τα διεθνή πρότυπα και συστάσεις, η Ελλάδα αποτελεί χώρα μέλος της Ομάδας Χρηματοοικονομικής Δράσης (Financial Action Task Force/FATF) με σταθερή και ισχυρή παρουσία στον οργανισμό. Η χώρα μας αξιολογήθηκε, το 2019, από τη FATF και κατατάχθηκε στην πρώτη κατηγορία χωρών υπό Κανονική Παρακολούθηση (Regular Follow-Up), με υψηλό βαθμό συμμόρφωσης και αποτελεσματικό σύστημα πρόληψης και καταπολέμησης του ξεπλύματος χρήματος και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας.